---

Dzień Praw Zwierząt w Polsce - 22 maja

1. Geneza i znaczenie historyczne

Dzień Praw Zwierząt, obchodzony 22 maja, ma bezpośredni związek z przełomowym wydarzeniem w polskim prawodawstwie: uchwaleniem Ustawy o ochronie zwierząt przez Sejm RP w 1997 roku. Była to pierwsza w historii Polski regulacja prawna, która jednoznacznie uznała zwierzęta za istoty zdolne do odczuwania cierpienia, a nie za „rzeczy” czy przedmioty własności.

• Kontekst przed 1997 rokiem: Przed wejściem ustawy w życie zwierzęta w Polsce podlegały głównie przepisom kodeksu cywilnego, który traktował je jak mienie. Brakowało systemowych rozwiązań chroniących je przed okrucieństwem.
• Rola Klubu Gaja: Inicjatorem święta i współautorem projektu ustawy była organizacja Klub Gaja, prowadząca od lat 90. kampanię „Zwierzę nie jest rzeczą”. Zebrano wówczas 600 tysięcy podpisów pod projektem, co było rekordem w historii polskich inicjatyw obywatelskich.

---

2. Kluczowe zapisy Ustawy o ochronie zwierząt (1997)

Ustawa wprowadziła rewolucyjne zmiany, m.in.:

• Artykuł 1: „Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę” – ten zapis stał się fundamentem polskiego prawa zwierząt.
• Zakaz znęcania: Definicja „znęcania” obejmuje m.in. głodzenie, bicie, porzucanie i celowe zadawanie bólu.
• Ochrona gatunkowa: Zakaz zabijania zwierząt dziko żyjących (z wyjątkiem przypadków regulowanych prawem łowieckim).
• Obowiązek pomocy: Każdy, kto widzi zwierzę w niebezpieczeństwie, ma prawny obowiązek udzielić mu pomocy lub powiadomić odpowiednie służby.

---

3. Nowelizacja z 2011 roku – zaostrzenie kar

W odpowiedzi na liczne przypadki okrucieństwa, w 2011 roku wprowadzono istotne zmiany:

• Wyższe kary: Za znęcanie się nad zwierzętami grozi do 3 lat pozbawienia wolności (wcześniej do 2 lat).
• Zakaz łańcuchów: Zwierząt nie można trzymać na uwięzi dłużej niż 12 godzin dziennie, a łańcuch musi mieć co najmniej 6 m długości.
• Ochrona zwierząt gospodarskich: Wprowadzono zakaz transportu zwierząt w sposób powodujący cierpienie (np. bez dostępu do wody).
• Zwierzęta laboratoryjne: Obowiązek stosowania znieczulenia podczas eksperymentów i zakaz testowania kosmetyków na zwierzętach.

4. Wyzwania i kontrowersje

Mimo postępów, wciąż istnieją problemy:

• Niedostosowanie prawa: Brakuje np. zakazu hodowli zwierząt na futra (choć Trybunał Konstytucyjny w 2023 r. uznał taką hodowlę za niekonstytucyjną).
• Słaba egzekucja przepisów: Wielu przypadków znęcania się nie zgłasza się, a kary bywają zawieszane.
• Debata publiczna: Spory budzi np. kwestia uboju rytualnego czy dobrostan zwierząt gospodarskich nad którym nie ma praktycznie kontroli.

---