Feniks - Środy Naukowe

Feniks - Środy Naukowe w Instytucie Psychologii UMK


Nadlatuje Feniks !

W każdą środę o godzinie 14.00 w Instytucie Psychologii UMK (aula 105).

Oto harmonogram spotkań na rok 2025/2026

19.11.2025 – prof. Ferdinando Fornara, dr Oriana Mosca (Uniwersytet w Cagliari)

Involving people in urban regeneration programs and Nature-Based Solutions: some findings from EU-funded research projects

We present here environmental psychology research lines related to urban regeneration interventions and Nature-Based Solutions (NBS). In particular, the focus is on research projects funded at the EU level – such as Coevolvers and Tersicore – whose scale level varies from the national level (i.e., a survey study involving residents in eight EU nations) to specific urban areas (e.g., a University campus or an urban square). The studies included in these projects aimed at verifying the role of socio-psychological predictors related to group and/or place belongingness – such as social norms, group and/or place identity, place attachment, place emotions – as predictors of pro-environmental intentions, e.g. to support NBS or to care for local community spaces. The main outcomes are shown and commented within a theoretical perspective which promotes the direct involvement of citizens and place users.

26.11.2025 – dr Andrzej Zykubek (Katedra Kognitywistyki, UMK)

Dzieci wojny. Czy istnieje, a jeśli tak, to czym jest dziedziczenie traumy?

W wykładzie zwrócę uwagę na zawiłe powiązania między genetyką, epigenetyką a doświadczeniami jednostek w strefach konfliktów i będę argumentował, że narażenie na przemoc w krytycznych okresach rozwojowych może mieć także skutki transgeneracyjne, wpływając na zdrowie psychiczne i fizyczne kolejnych pokoleń.

Podczas gdy tradycyjnie geny były uważane za jedyne determinanty cech, modyfikacje epigenetyczne ujawniają znaczącą rolę czynników środowiskowych. Najnowsze badania zwracają uwagę na charakterystyki zmian epigenetycznych u osób dotkniętych traumą historyczną, np. taką jak Holokaust, ukazując, jak trauma rodzicielska może wpływać na potomstwo. Okazuje się, że trauma może wpływać na jednostki nie tylko w obrębie pokolenia (wewnątrzpokoleniowo), ale także - poprzez złożone współdziałanie czynników biologicznych i środowiskowych - na przyszłe pokolenia (transgeneracyjnie).

W referacie omówię mechanizmy epigenetyczne, które zostały skorelowane ze skutkami traumy w różnych pokoleniach, w tym metylację DNA, modyfikacje histonów i niekodujące RNA. Mechanizmy te mogą regulować ekspresję genów związanych ze stresem łącząc traumę ze szlakami biologicznymi, które ostatecznie mogą wpływać na długoterminową regulację i skutki zdrowotne.

03.12.2025 – dr Małgorzata Gut (Instytut Psychologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Czy granie w komputerową grę matematyczną wywołuje zmiany neuroplastyczne u dzieci z ryzykiem dyskalkulii?

Podczas wystąpienia zostaną przedstawione wyniki badań nad rezultatami treningów poznawczych z grą komputerową opartą na relacji między liczbami i przestrzenią „Kalkulilo” u dzieci z ryzykiem dyskalkulii. Część uczestników grała w wspomnianą grę, część w grę kontrolną (identyczną jak „Kalkulilo”, ale bez liczb), zaś pozostali nie grali w żadną z tych gier. Przed i po treningu z grą wykonano badanie struktury i organizacji funkcjonalnej mózgu. W skanerze fMRI dzieci wykonywały zadanie eksperymentalne związane z porządkowaniem liczb oraz zadanie kontrolne, w trakcie których mierzono aktywację mózgu. Wyniki nie wykazały wpływu treningu z „Kalkulilo” na poprawność w zadaniu eksperymentalnym, ale wzrosła ona w grupie grającej w grę kontrolną. Wzorzec aktywacji mózgu ujawnił zmiany aktywacji po treningu z „Kalkulilo” w korze skroniowej, potylicznej i ciemieniowej. Natomiast efekt treningu z grą kontrolną był widoczny w korze ciemieniowej. Ponadto, zaobserwowano wpływ „Kalkulilo” na grubość kory ciemieniowej. Prezentację tych wyników zakończą wstępne próby ich interpretacji i dyskusji o skuteczności gier oraz transferu wytrenowanych umiejętności do nietrenowanych.

10.12.2025 – dr hab. Magdalena Mateja (prof. UMK) (Instytut Badań Informacji i Komunikacji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Nie taki diabeł straszny, jak go (w telewizji) malują? Dehumanizacja jako narzędzie dyskredytacji przeciwnika politycznego na przykładzie Donalda Tuska

Badaczka analizuje wizerunek Donalda Tuska w "Wiadomościach" TVP1 (2021-2022), wskazując na stosowanie przez nadawcę publicznego strategii dehumanizacji. Badania jakościowe pozwoliły zidentyfikować techniki dyskredytacji lidera opozycji, takie jak: animalizacja (przedstawianie polityka w roli zwierzyny łownej) i demonizacja (wzbudzanie skojarzeń z potworami). Kierunek skojarzeń został wyznaczony za pomocą symbolu celownika (focusa) i czerwonego obrysu sylwetki. Badaczka dowodzi, że dehumanizacja przeciwnika politycznego zagraża jednostce i demokracji, co ilustrują wcześniejsze zabójstwa polityczne i realne zagrożenie dla bezpieczeństwa Donalda Tuska (grudzień 2022 r.). Krytyce poddano media publiczne za stosowanie technik charakterystycznych dla brukowców, zamiast rzetelnego i pluralistycznego przekazu.

17.12.2025 – prof. Beata Przyborowska (Instytut Nauk Pedagogicznych, UMK), prof. Krzysztof Rubacha (Instytut Nauk Pedagogicznych, UMK), prof. Hanna Solarczyk (Uniwersytecki Ośrodek Wsparcia i Rozwoju Osobistego, UMK), mgr inż. Jakub Wojtasik (Ośrodek Analiz Statystycznych, UMK)

Od pasji do wypalenia. Raport z badania pracowników UMK

Wykład będzie prezentował wyniki przesiewowego badania wypalenia zawodowego pracowników i pracowniczek UMK w Toruniu, wykonanego w 2025 roku przez Uniwersytecki Ośrodek Wsparcia i Rozwoju Osobistego w UMK przy współpracy z badaczami z Instytutu Nauk Pedagogicznych UMK oraz Ośrodka Analiz Statystycznych naszej uczelni. Dokonamy analizy poziomów zjawiska wypalenia zawodowego w różnych grupach pracowniczych. Interpretacja zdiagnozowanych stanów rzeczy jednak znacznie wykroczy poza uzyskane dane. Umieścimy je bowiem w kontekście dobrostanu oraz teorii pasji i presji pasji, uzyskując głębszy wgląd zarówno zagrożenia jak i korzyści wynikające z różnych poziomów zaangażowania się w codzienną pracę. Pokażemy także możliwości bardziej zaawansowanego, pod względem naukowym, badania interakcji między pasją a wypaleniem zawodowym przy użyciu narzędzi do pomiaru pasji i presji pasji, które powstają w Pracowni Narzędzi Badawczych Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Archiwum wystąpień


15.10.2025 – prof. Maria Lewicka (Instytut Psychologii UMK)

Czy miejsce ma osobowość? W stronę kołowej teorii miejsc.

Kołowe teorie cieszą się dużą popularnością wśród psychologów. Wśród wielu różnych teorii, możemy znaleźć liczne kołowe teorie osobowości i kołowe teorie emocji. Interesującą próbą pogodzenia ze sobą kilku nurtów w badaniach osobowości jest kołowa teoria metacech osobowości, sformułowana przez Jana Cieciucha i współpracowników. Inną popularną koncepcją jest kołowa teoria emocji, której rozwój i zastosowanie w badaniach środowiskowych przypisywane jest amerykańskiemu badaczowi, Jamesowi Russellowi. W obecnym referacie zaproponuję jeszcze jedną kołową teorię, integrującą obie wymienione koncepcje w postaci kołowej teorii miejsc. Pokażę zatem, że miejsca nie tylko wyzwalają emocje ale że można je klasyfikować poprzez kombinacje znanych pięciu wymiarów osobowości, tworzących tzw. Wielką Piątkę. Zaproponowane koło miejsc może stanowić punkt wyjścia dla bardziej systematycznych badań związków człowieka z miejscem – stosunku emocjonalnego do miejsca i poczucia dopasowania do miejsca.

22.10.2025 – dr hab. Inga Głuszek (prof. UMK) (Instytut Archeologii)

Warsztat, rynek, wspólnota: ceramika jako źródło do badań nad kulturą i społeczeństwem Grecji antycznej

Ceramika jest jednym z najważniejszych źródeł do badań nad kulturą i społeczeństwem Grecji antycznej. Jej powszechność, różnorodność form i dekoracji oraz dobrze udokumentowany kontekst archeologiczny pozwalają badać procesy gospodarcze, społeczne i kulturowe. Ceramika zostanie przedstawiona w trzech perspektywach: warsztatu (produkcja i organizacja pracy), rynku (dystrybucja i wymiana) oraz wspólnoty (rola w życiu codziennym, religii i komunikacji społecznej). Podczas seminarium słuchaczom zostaną zaprezentowane różne rodzaje ceramiki wraz z omówieniem cech charakterystycznych każdej grupy. Szerokie spektrum badań interdyscyplinarnych ukaże ceramikę nie tylko jako przedmiot użytkowy, lecz także jako cenne źródło do rekonstrukcji wartości, idei i struktur społecznych w świecie greckim.

29.10.2025 – dr hab. Anita Pacholik-Żuromska (prof. UMK) (Instytut Badań Informacji i Komunikacji)

Metapoznanie w uczeniu się

Na wykładzie przedstawię praktyczne zastosowanie elementów metapoznania w uczeniu się z wykorzystaniem narzędzi opracowanych przez zespół berlińskich dydaktyków. Omówię koncepcję personal-directed learning: jej teoretyczne korzenie oraz praktyczną implementację.

05.11.2025 – dr Aleksandra Ćwiek (Center for Language Evolution Studies, Wydział Humanistyczny, UMK)

Tytuł: Efekt bouba–kiki ... i co dalej?

Ikoniczność to zjawisko, w którym forma przypomina swoje znaczenie. Choć jej rola w gestach i językach migowych jest dobrze znana, ikoniczny potencjał dźwięków wciąż bywa niedoceniany. W wykładzie pokażę, że dźwięki mogą przekazywać znaczenie w sposób uniwersalny, co potwierdzają badania międzyjęzykowe.

Druga część dotyczy korespondencji między zmysłami, której ikoniczność również może przewodzić – na przykład łączenia kształtów z dźwiękami w klasycznym efekcie bouba–kiki. Nowe wyniki pokazują jednak, że [r] (spółgłoska drżąca dziąsłowa dźwięczna) kojarzy się z ostrością i szorstkością jeszcze silniej niż kształtu z dźwiękami w efekcie bouba–kiki, co skłania do refleksji nad ewolucją i multimodalnością ludzkiej komunikacji.


05.11.2025 – dr hab. Magdalena Formanowicz (Centrum Badań nad Relacjami Społecznymi, Instytut Psychologii, Uniwersytet SWPS)

Words of Power: Linguistic Agency as a Force for Shaping and Shifting Group Dynamics

In this talk, I explore the power of language as a window into human agency—the capacity to act with purpose and intention within social contexts. Agency is more than an individual trait; it is a socioculturally mediated force deeply embedded in social interactions, shaping and reshaping societal structures. This presentation synthesizes recent research to reveal how agency is encoded across various linguistic layers, demonstrating how language both reflects and reinforces attention to agency in group dynamics, influencing the maintenance or transformation of social arrangements. Through an analysis of research on linguistic cues—such as semantics, grammar, and metaphor—I will illustrate how agency surfaces in communication, influencing how we form and perpetuate stereotypes, perceive others, and reinforce or challenge social hierarchies. Findings from experimental studies, correlational data, and cutting-edge natural language processing show how language subtly but powerfully directs attention toward agency, prioritizing certain actors or narratives in ways that shape our responses and decisions. By examining language’s role in both reproducing and disrupting social structures, this talk emphasizes the significance of linguistic analysis within social psychology and proposes actionable tools for researchers and policymakers alike. The goal is to encourage a deeper understanding of how language serves not only as a mirror of social order but also as a means to influence it. This presentation invites attendees to view language as a dynamic vehicle for understanding agency’s role in social perception, group dynamics, and the potential for social change.