Naukowe Środy w Instytucie Psychologii
Spotkania są otwarte dla wszystkich, zapraszamy studentów i pracowników z różnych wydziałów.
Kolejne planowane wystąpienia
26.02.2025 – Magdalena Górska, Barbara Kaczorowska, Dominika Łowkajtis i Agnieszka Rudnicka (Wydział Sztuk Pięknych UMK oraz Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi)
Przejścia, przywracanie pamięci o miejscu
Przejścia to tytuł ostatniej (2024) akcji artystycznej, zrealizowanej w ramach VII Szczekocińskiego Festiwalu Dialogu Kultur. Jednocześnie słowo przejścia może odsyłać do szerokiego horyzontu kontekstów, które stoją za kilkunastoletnią współpracą ze społecznością mieszkańców Szczekocin, Ziomkostwem Byłych Szczekocinian Pochodzenia Żydowskiego i publicznością Festiwali Dialogu Kultur w przywracaniu pamięci o historii Szczekocin.
O historii miasteczka, traumatycznej przeszłości, polifonicznej aktualnej narracji, oraz przede wszystkim o sztuce, która czasem staje się medium dla przepracowania trudnych doświadczeń, opowiedzą w wielogłosie artystki i edukatorki Magda Górska, Barbara Kaczorowska, Dominika Łowkajtis i Agnieszka Rudnicka.
Autorki reprezentują Katedrę Edukacji Wizualnej i Badań nad Sztuką, Wydziału Sztuk Pięknych UMK oraz Instytut Edukacji Wizualnej Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.
05.03.2025 – dr Jan Nikadon (Katedra Kognitywistyki UMK)
Sprawczość w komunikacji mobilizującej działania zbiorowe
W dzisiejszym przepełnionym informacjami świecie, gdy czas i zasoby poznawcze niezbędne do oceny każdej wiadomości stają się coraz bardziej ograniczone, ludzie polegają bardziej na peryferyjnych, powierzchownych wskazówkach niż na centralnej drodze przetwarzania informacji opartej na starannym i przemyślanym rozumowaniu. Przedstawię wyniki badań analizujących, w jaki sposób sprawczość językowa (agentic language) wzmacnia perswazyjność komunikatów i sprzyja orientacji na działanie w komunikatach prospołecznych oraz kampaniach mobilizujących do zbiorowego działania (collective action). Omówię rezultaty serii eksperymentów, które zidentyfikowały cechy językowe zwiększające skuteczność przekazu w kontekście kwestii istotnych społecznie. Przedstawię również wyniki analizy obszernego zbioru danych obejmującego polityczne przekazy publikowane podczas wyborów do Kongresu USA w 2020 roku. Dane te obejmują okres 180 dni przed i po Dniu Wyborów i zawierają zarówno zaplanowane wydarzenie demokratyczne (Dzień Wyborów), jak i nagły, zakłócający porządek protest (zamieszki na Kapitolu). Ponadto przedstawię opracowanie oraz walidację nowych narzędzi obliczeniowych służących do identyfikacji i ilościowego określania użycia języka sprawczości w danych tekstowych. Badania te pogłębiają nasze zrozumienie subtelnej roli, jaką wybrane cechy języka pełnią w komunikacji nastawionej na mobilizację. Uzyskane wyniki mogą pomóc twórcom przekazów (encoders) formułować wiadomości, które lepiej zachęcają odbiorców do angażowania się, natomiast dla odbiorców takich wiadomości (decoders) mogą stanowić ostrzeżenie przed tą subtelną, potencjalnie nieuświadamianą strategią manipulacyjną.
12.03.2025 – dr hab. Rafał Moczkodan (prof. UMK) (Instytut Literaturoznawstwa, Wydział Humanistyczny UMK)
Trigger warnings i content warnings jako wyzwanie badawcze dla literaturoznawców i psychologów.
Wykład poświęcony problematyce występowania "content warnings" oraz "trigger warnings" w życiu literackim (głównie w książkach, na stronach Wydawnictw, w serwisach internetowych). W czasie wykładu zostaną omówione definicje obu zjawisk (często błędnie uważanych za synonimy) i ich historia. Jednocześnie postawione zostanie pytanie o ich funkcje. Zgodnie z założeniami twórców (autorów, wydawców, czytelników) mają one grać rolę ostrzeżeń przed treściami, które mogą wywoływać m.in. flashbacki w PTSD. Czy jednak to jest ich podstawowa funkcja?
19.03.2025 – dr hab. Stanisław Burdziej (prof. UMK) (Instytut Socjologii UMK), dr Michał Główczewski (Instytut Psychologii UMK)
Narkomani czy zakładnicy? Metafory kształtujące dyskurs wokół technologii cyfrowych w życiu dzieci i młodzieży.
W wystąpieniu po raz pierwszy szerzej zaprezentujemy wyniki serii własnych badań empirycznych poświęconych roli smartfonów, w tym zwłaszcza mediów społecznościowych, w socjalizacji dzieci i młodzieży. Głównym problemem badawczym były postawy różnych kategorii respondentów - młodzieży w wieku 13-17 lat, dorosłych ogółem, w tym rodziców oraz nauczycieli - wobec możliwych sposobów uregulowania zasad korzystania przez dzieci i młodzież z telefonów w szkole i poza nią. W szczególności analizujemy, jak świadomość zagrożeń związanych z nadużywaniem mediów ekranowych, a także technooptymizm, wpływają na gotowość do zaakceptowania takich regulacji. Nasze wyniki wskazują, że większość młodzieży nie dostrzega negatywnych skutków korzystania z tych mediów u siebie, choć widzi je u znajomych. Nie jest też gotowa zaakceptować poważniejszych ograniczeń niż te panujące obecnie. Dorośli znacznie częściej widzą potrzebę takich dodatkowych regulacji, choć zasadniczo uznają, że sami są w stanie radzić sobie z ryzykiem, jakie dla ich dzieci stwarza problematyczne korzystanie z mediów cyfrowych. W interpretacji tych i innych ustaleń sięgamy po koncepcje uzależnień cyfrowych i pułapki społecznej.
26.03.2025 – mgr Małgorzata Domańska (psycholog i psychoonkolog, Instytut Psychologii UMK)
Prehabilitacja we współczesnej onkologii – specyfika oddziaływań psychologicznych
W onkologii w ciągu ostatnich lat obserwowany jest ogromny postęp związany z rozwojem nowoczesnych metod leczenia onkologicznego – immunoterapia, terapie celowane molekularnie, bardzo dynamicznie rozwijają się również techniki chirurgiczne i radioterapia nowotworów. Trwają intensywne prace skoncentrowane wokół badań klinicznych nowych terapii onkologicznych. Podkreśla się również znaczenie profilaktyki oraz przygotowania pacjenta do leczenia onkologicznego. To właśnie etapu przed podjęciem terapii przeciwnowotworowej dotyczy pojęcie prehabilitacji onkologicznej, która stanowi zespół działań podejmowanych wobec pacjentów z chorobą nowotworową przed rozpoczęciem leczenia, takiego jak chirurgia, radiochemioterapia. Jest to podejście holistyczne, mające na celu redukcję czynników stresowych oraz zmniejszenie ryzyka powikłań. W prehabilitacji jednym z podstawowych filarów, obok przestrzegania zaleceń dietetycznych, wdrażania aktywności fizycznej i eliminacji nałogów, jest wsparcie psychologiczne (Jeske, P. et al., 2022). Ze względu na fakt, że jest to nowe podejście, oddziaływania psychologiczne dopiero stopniowo nabierają konkretnego kształtu w praktyce klinicznej.
Dynamiczny rozwój prehabilitacji onkologicznej w ostatnich latach jest wyzwaniem dla psychologów klinicznych i psychoonkologów. Wskazuje na nowe zadania i role w tym obszarze, podkreślając znaczenie współpracy w interdyscyplinarnym zespole specjalistów, którzy mają wspólny, istotny cel – jak najlepsze przygotowanie chorego do danego typu leczenia onkologicznego.
Niniejszy wykład dotyczy specyfiki oddziaływań psychologicznych w konkretnych chorobach nowotworowych, korzyści z oddziaływań prehabilitacyjnych oraz barier w stosowaniu prehabilitacji, jak również nowych form oddziaływań psychologicznych, w tym z zastosowaniem nowoczesnych technologii – na podstawie doniesień z najnowszej literatury oraz z omówieniem doświadczeń realizowanych obecnie oddziaływań prehabilitacyjnych.
Archiwum
06.11.2024 – dr Alicja Bartnicka (Wydział Nauk Historycznych UMK)
Tytuł: Fabryka zła? Historia obozu pracy przymusowej dla Żydów w Skarżysku-Kamiennej podczas II wojny światowej
Państwowa Fabryka Amunicji w Skarżysku-Kamiennej była w okresie międzywojennym największym przedsiębiorstwem zbrojeniowym w Polsce. Wraz z wybuchem II wojny światowej zakład został przejęty przez niemiecki koncern Hasag (Hugo Schneider Aktiengesellschaft) z Lipska, który utworzył tam swoją filię. Jak w wielu innych tego rodzaju miejscach, tak i w skarżyskim Hasagu wykorzystywano pracę żydowskich robotników przymusowych. Ich zadaniem było produkowanie broni i amunicji na potrzeby wojenne Wehrmachtu. W 1941 roku na terenach fabrycznych utworzono obóz dla Żydów, w którym robotnicy mieszkali do momentu ewakuacji fabryki. Praca ponad siły, koszmarne warunki bytowe oraz bezwzględne traktowanie ze strony funkcjonariuszy załogi obozowej były przyczynami wysokiej śmiertelności wśród robotników. Celem niniejszego wystąpienia jest przedstawienie projektu badawczego dotyczącego historii obozu pracy przymusowej dla Żydów przy fabryce amunicji Hasag w Skarżysku-Kamiennej, którego efektem końcowym będzie kompleksowa monografia na ten temat.
Dr Alicja Bartnicka – adiunkt na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień związanych z historią Trzeciej Rzeszy, II wojny światowej i systemów totalitarnych.
Zdjęcie: Zdjęcie grupowe załogi Hasagu
Źródło: IPN, Ki 128/245, k. 56.
13.11.2024 – dr Andrzej Zykubek (Katedra Kognitywistyki, UMK)
Tytuł: Naturalne chimery ludzkie
W mitach greckich i egipskich chimery są przedstawiane jako posiadające części ciała o cechach morfologicznych typowych dla różnych gatunków; na przykład chimera z mitologii greckiej ma głowę lwa, ciało kozy i ogon węża. Ale czy „chimerę” powinniśmy kojarzyć tylko z mitologią?
Jeśli zgodnie ze współczesną definicją uznamy, że chimera to pojedynczy organizm złożony z komórek o różnym pochodzeniu embrionalnym, to szybko dojdziemy do wniosku, że w rzeczywistości każdy z nas ma najprawdopodobniej wiele cech organizmu chimerycznego. Kiedy przez lata wchodzimy w interakcje z innymi organizmami, ich komórki zostają włączone do naszych ciał, nie tylko poprzez proces konsumpcji i trawienia, ale także poprzez procesy, które pozostawiają owe komórki nienaruszone. W takim sensie „przetkanie” naszych komórek mikrobiomem, mikroflorą i mykobiomem nadaje nam niejako z definicji status naturalnych organizmów chimerycznych.
W czasie wykładu opowiem jednak o innym typie organizmów chimerycznych - o naturalnych chimerach ludzko-ludzkich, które pojawiają się, gdy np. embriony ludzkie we wczesnym stadium rozwoju łączą się ze sobą. Wyjaśnię na czym polega różnica między organizmem chimerycznym naturalnym i sztucznym, organizmem hybrydowym (krzyżówki międzygatunkowe) i mozaikowym. Podejmę również próbę odpowiedzi na pytanie czy niezgodność grupy krwi dziecka z grupami krwi rodziców jest zawsze dowodem na zdradę i czy biologicznym ojcem dziecka może być jego nieistniejący stryj…
20.11.2024 – dr Agnieszka Haska (Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Instytut Filozofii i Socjologii PAN)
Tytuł: „Wśród morza ruin. Dyskursywna i wizualna narratywizacja oraz mitologizacja II wojny światowej”
Przekształcenia historii - procesy narratywizacji, mitologizacji, kreowania pamięci magazynującej oraz funkcjonalnej – to nie tylko stały wyróżnik dyskursu publicznego, ale również jeden z elementów konsolidowania bądź określania grupy własnej. Historyczne narracje oraz mity są jednym z wyznaczników granicy między „my/swoi” a „oni/obcy”. Nie inaczej jest w przypadku II wojny światowej. Podczas wykładu odpowiemy na pytania: Jak kształtowała się opowieść o niej w dyskursie publicznym i wizualnym? Jakie kody kulturowe i nawiązania wizualne wybierano? Z jakich przyczyn i jak tę opowieść modyfikowano? Wreszcie – jaką rolę społeczną i psychologiczną pełnią obecnie narracje i mity o II wojnie?
27.11.2024 – dr Krzysztof Leoniak (Katedra Psychologii Społecznej, Instytut Psychologii, UMCS)
Tytuł: Czy oznakowania promujące proste zachowania środowiskowe działają? To zależy! Czyli o tym jak psycholog zakasał rękawy i ruszył w teren.
Przestrzeń publiczna obfituje w różnorodne bodźce wizualne i tekstowe, które mają na celu kierowanie naszym zachowaniem w określonych miejscach i sytuacjach. Przykładowo w kontekście zachowań ekologicznych powszechnie wykorzystywane są tablice/znaki (np. „Szanuj zieleń”; „Nie śmieć w lesie”; „Wyłącz światło”; „Segreguj odpady”), które z jednej strony przypominają nam o potrzebie wykonania danego zachowania, a z drugiej starają się nas do ich wykonania przekonać. Czy jednak są one rzeczywiście skutecznym narzędziem w promowaniu i wywoływaniu pożądanych zachowań? Podczas spotkania przedstawię czynniki determinujące skuteczność tych narzędzi oraz zaprezentuję przebieg i wyniki serii eksperymentów terenowych, które przeprowadziłem, aby zbadać wpływ oznakowań (i rodzaju użytych w nich treści) na występowanie dwóch typów zachowań wśród użytkowników budynków niemieszkalnych: 1) wyłączania oświetlenia po opuszczeniu pomieszczeń oraz 2) poprawnej segregacji odpadów. Omówię także szczegóły realizacji tych eksperymentów, które wiązały się z wieloma wyzwaniami, takimi jak poszukiwanie odpowiednich lokalizacji, przełamywanie oporu współpracujących interesariuszy czy… własnoręczna analiza kilkuset kilogramów odpadów.
Poprzednie wystąpienia (archiwum)
24.05.2023
- Łukasz Miciuk - Użyteczność wiedzy o własnym Ja i jej korelaty.
31.05.2023
- Martyna Olszewska - Udręczeni artyści: wpływ złości i smutku na procesy twórcze.
07.06.2023 - ODWOŁANE Z POWODU CHOROBY PRELEGENTKI
- Anna Karczmarczyk i Przemysław Nowakowski - Od teorii przywiązania do przywiązania do teorii
14.06.2023
- Tomasz Kakareko - Czego możemy nauczyć się o środowisku naturalnym w kontekście badań behawioralnych ryb i kręgowców?
21.06.2023
- Dominik Antonowicz - Dlaczego uniwersytety potrzebują zewnętrznych rad - konkluzje z badań kanadyjskich uczelni